Khi lạm phát giảm phát đến: Tại sao phản ứng của thị trường thường bị lệch lạc

Phản ứng sai lệch của đa số người về hiện tượng kinh tế

дефляция nghe có vẻ tốt — giá hàng hóa giảm, tiền có giá trị hơn, người tiêu dùng chi ít tiền hơn để mua nhiều thứ hơn. Nhưng phản ứng thực tế của thị trường thường ngược lại. Hãy cùng xem xét logic đằng sau hiện tượng kinh tế này, và tại sao nó lại trở thành kẻ giết người thầm lặng của nền kinh tế.

дефляция thực sự hình thành như thế nào

Giảm cầu dẫn đến giảm giá

Khi tổng chi tiêu của xã hội đột ngột giảm mạnh thì xảy ra chuyện gì? Người tiêu dùng và doanh nghiệp đều co lại, tổng cầu của thị trường co lại. Các nhà sản xuất đối mặt với tồn kho không bán được, chỉ còn cách giảm giá từng đợt. Đây không phải là điều tốt — đó là tín hiệu của sự suy giảm năng lực hoạt động của nền kinh tế.

Áp lực dư thừa công suất

Tiến bộ công nghệ thường được ca ngợi, nhưng khi tất cả các doanh nghiệp đều dùng công nghệ mới để tăng năng suất đáng kể, vấn đề nảy sinh. Cung trên thị trường vượt quá cầu, chi phí sản xuất giảm, giá hàng hóa tự nhiên cũng giảm theo. Trên bề mặt là “rẻ hơn”, thực chất là “không bán được”.

Ảnh hưởng vô hình của đồng tiền mạnh

Việc đồng tiền quốc gia tăng giá có vẻ là điều thuận lợi, nhưng cái giá phải trả là gì? Hàng nhập khẩu rẻ đi, hàng của các doanh nghiệp trong nước trở nên đắt hơn trên thị trường quốc tế. Nhu cầu xuất khẩu giảm, giá trong nước theo đó cũng giảm xuống. Hiện tượng дефляция này hình thành một cách bị động, thường đi kèm với mất cân đối thương mại.

дефляция vs Lạm phát: cả hai đều có thể làm hỏng nền kinh tế

Hai khái niệm đối lập về mặt hình thức

Lạm phát là giá tăng, дефляция là giá giảm. Nghe có vẻ trái ngược, nhưng cách gây tổn hại cho nền kinh tế của chúng lại hoàn toàn khác nhau.

Bản chất của biến động giá: дефляция nâng cao sức mua của tiền, nhưng cũng làm nợ nần nặng hơn; lạm phát làm giảm sức mua của tiền, nhưng khiến người ta vội vàng tiêu tiền hơn.

Động lực kinh tế đằng sau: дефляция xuất phát từ giảm cầu, dư thừa công suất hoặc tác động công nghệ; lạm phát xuất phát từ quá mức cầu, chi phí sản xuất tăng hoặc chính sách nới lỏng của ngân hàng trung ương.

Sự khác biệt căn bản trong trải nghiệm kinh tế

Trong môi trường дефляция, người tiêu dùng lý trí sẽ chờ đợi. Tại sao mua hôm nay nếu ngày mai rẻ hơn? Tâm lý này một khi hình thành, toàn xã hội sẽ giảm ý chí tiêu dùng một cách thẳng đứng. Các doanh nghiệp đối mặt với cầu cạn kiệt, bắt đầu cắt giảm nhân sự, giảm chi phí. Tỷ lệ thất nghiệp tăng, tiêu dùng càng giảm — đây là vòng xoáy tử thần.

Trong môi trường lạm phát thì ngược lại — người ta sợ tiền mất giá, vội vàng tiêu hoặc đầu tư. Điều này đẩy cầu tăng, doanh nghiệp mở rộng sản xuất, nền kinh tế trông có vẻ “sôi động”.

Sự thật hai mặt của дефляция

Phía tích cực có vẻ đẹp

Tiền trở nên có giá trị hơn: Cùng 100 đồng, tháng sau có thể mua được nhiều hơn hiện tại.

Chi phí kinh doanh giảm: Nguyên vật liệu, lao động đều giảm, về lý thuyết lợi nhuận sẽ tăng.

Tiết kiệm trở nên hấp dẫn: Tiền gửi trong tài khoản tự động tăng giá trị (so với sức mua), người tiết kiệm cảm thấy có phần thưởng tinh thần.

Hệ quả tiêu cực trong thực tế

Ngưng tiêu dùng: Người ta có thực sự dừng tiêu dùng không? Có. Vì hàng ngày càng rẻ, tại sao phải mua ngay bây giờ? Điều này khiến doanh số bán lẻ giảm thẳng đứng.

Hố đen nợ nần: Người vay nợ 1 triệu đồng thì xui xẻo. Giá giảm 50%, nhưng nợ danh nghĩa không đổi. Thực tế là họ nợ nhiều hơn. Các khoản nợ xấu ngân hàng tăng lên, hệ thống tài chính trở nên yếu ớt hơn.

Khủng hoảng thất nghiệp: Doanh thu doanh nghiệp giảm, không thể kích thích bán hàng bằng cách giảm giá (vì khách hàng chỉ chờ rẻ hơn). Lựa chọn duy nhất là thu nhỏ quy mô, sa thải nhân viên. Đợt thất nghiệp kéo theo làm gia tăng mâu thuẫn xã hội.

Các giải pháp chống đỡ của Ngân hàng trung ương và Chính phủ

Kho vũ khí của Ngân hàng trung ương

Hạ lãi suất: Giảm chi phí vay mượn, kích thích doanh nghiệp và người tiêu dùng bắt đầu chi tiêu trở lại. Nhưng trong giai đoạn sâu của дефляция, tác dụng của lãi suất thấp có hạn — nếu mọi người tin rằng giá sẽ tiếp tục giảm, thì lãi suất thấp cũng không thể thay đổi tâm lý chờ đợi của họ.

Nới lỏng định lượng: Ngân hàng trung ương trực tiếp bơm thanh khoản vào thị trường, tăng cung tiền, hy vọng kích thích chi tiêu và đầu tư. Điều này rất quan trọng về mặt tâm lý — thể hiện rõ thái độ quyết liệt của ngân hàng trung ương.

Các biện pháp tài khóa của Chính phủ

Tăng chi tiêu: Trực tiếp bơm tiền vào nền kinh tế — đầu tư hạ tầng, lương công chức, trợ cấp xã hội. Có thể tạo ra cầu ngay lập tức, phá vỡ trạng thái đóng băng tiêu dùng.

Giảm thuế: Để lại nhiều tiền hơn cho người tiêu dùng và doanh nghiệp, khuyến khích họ chi tiêu hoặc đầu tư. Đây là biện pháp kích thích gián tiếp, hiệu quả chậm hơn, nhưng duy trì được lâu dài.

Vòng xoáy дефляция: Bài học của Nhật Bản

Từ thập niên 1990 đến 2010, Nhật Bản rơi vào vũng lầy của lạm phát thấp kéo dài thậm chí là дефляция. Sau bong bóng bất động sản vỡ, cầu sụp đổ. Doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng dừng chi tiêu, giá cả liên tục giảm.

Ngân hàng trung ương và chính phủ Nhật đã thử mọi cách — hạ lãi suất về gần 0, nới lỏng định lượng, đầu tư quy mô lớn của chính phủ — nhưng tăng trưởng kinh tế vẫn yếu ớt. Điều này chứng minh một điều: Một khi kỳ vọng tâm lý về дефляция hình thành, chỉ dựa vào chính sách là rất khó để đảo ngược.

Tóm lại: Tại sao дефляция đáng sợ

Trong ngắn hạn, дефляция thực sự khiến hàng hóa rẻ hơn, tiền có giá trị hơn. Nhưng trong dài hạn, nền kinh tế rơi vào vòng luẩn quẩn của ngưng tiêu dùng, nợ nần xấu đi, thất nghiệp tăng cao. Chính sách của ngân hàng trung ương và chính phủ dù có hiệu quả, nhưng để thực sự đánh bại дефляция dài hạn, cần phải thay đổi hoàn toàn kỳ vọng tâm lý — điều này thường mất thời gian và cần những cú sốc bất ngờ.

Đối với nhà đầu tư, điều cần cảnh giác không phải là дефляция bản thân, mà là các tín hiệu suy thoái kinh tế phản ánh qua дефляция và rủi ro giảm giá tài sản hệ thống.